انواع تابلو برق! نفوذ روزافزون انرژی الکتریکی و صنایع وابسته به آن در سطوح مختلف زندگی جامعه امروزی موجب تنوع تجهیزات مورد استفاده گردیده است. تداوم نیرورسانی، حفاظت از سیستم، بهربه برداری از تجهیزات و سایر مسائل موجود در پیش روی طراحان سیستم های الکتریکی، طراحی، ساخت و استفاده از تابلوهای الکتریکی را الزامی کرده است.. امروزه تابلوهای برق یکی از عناصر اصلی واحدهای صنعتی و مسکونی محسوب می شوند. تابلو برق عبارت است از محفظه ای معمولاً بسته که تجهیزات الکترونیکی، اتوماسیون یا برق صنعتی می تواند در آن نصب شود. تابلوها تجهیزاتی هستند که برای کنترل، نیرورسانی و توزیع انرژی الکتریکی در صنعت برق مورد استفاده قرار میگیرند. هدف از به کار بردن تابلو در صنعت برق جمع کردن تجهیزات در یک محل به منظور فراهم شدن امکان کنترل و حفاظت مطمئن‌تر و دقیق تر قابلیت استفاده از سیستمهای الکتریکی به صورت به هم پیوسته ( و کاهش هزینه ها) و تعمیر و نگه داری آسانتر و سریعتر و نیز کنترل دستی/اتوماتیک یک فرآیند صنعتی، توزیع برق بین تجهیزات و اصلاح ضریب توان میتوان اشاره کرد.
در این نوشتار برآنیم تا با معرفی انواع تابلو برق از لحاظ سطح ولتاژ، نحوه نصب، جنس بدنه و نحوه دسترسی به تجهیزات به شناخت دقیقتری از این موضوع دست پیدا کنیم.
انواع تابلو برق صنعتی از لحاظ ولتاژ:
- تابلوهای برق فشار ضعیف (Low Voltage) :
تابلوهای برق صنعتی فشار ضعیف معمولاً در سطوح ولتاژ تا 1000 ولت AC (جریان متناوب) یا 1500 ولت DC (جریان مستقیم) کار می کنند. این تابلوها معمولاً برای تغذیه و کنترل تجهیزات صنعتی مختلف از جمله موتورها، سیستم های روشنایی و ماشین آلات کوچک تا متوسط استفاده می شوند.
- تابلوهای برق فشار متوسط (Medium Voltage) :
تابلوهای برق صنعتی ولتاژ متوسط در سطوح ولتاژ معمولاً از 1000 ولت تا 36000 ولت AC کار می کنند. این پانل ها در کاربردهای صنعتی که نیاز به توان بالاتر یا انتقال نیرو در مسافت های طولانی ضروری است، مانند تاسیسات بزرگ تولیدی، پالایشگاه ها یا پست های برق استفاده می شوند.
- استفاده از ولتاژ DC برای تابلوهای برق صنعتی ولتاژ متوسط به دلیل چالش‌های مرتبط با کنترل و سوئیچینگ ولتاژهای DC بالا کمتر رایج است.
- تابلوهای برق فشار قوی (High Voltage):
تابلوهای برق صنعتی فشار قوی در سطوح ولتاژ بیش از 36000 ولت AC کار می کنند. این پانل ها برای کاربردهای صنعتی سنگین از جمله توزیع برق در مجتمع های صنعتی بزرگ، تاسیسات تولید برق و ماشین آلات با ظرفیت بالا مورد استفاده قرار می گیرند.
- انتخاب تابلوی مناسب به عواملی مانند نیاز برق، تجهیزات متصل، چیدمان تاسیسات صنعتی و استانداردهای ایمنی و نظارتی کشور بستگی دارد.
| نوع تابلو | دامنه ولتاژ | کاربرد |
| فشار ضعیف (LV) | تا 1000 ولت متناوب یا 1500 ولت مستقیم | تغذیه و کنترل تجهیزات صنعتی مختلف از جمله موتورها، سیستم های روشنایی و ماشین آلات کوچک تا متوسط |
| فشار متوسط (MV) | 1000 ولت تا 36000 ولت متناوب | تاسیسات بزرگ تولیدی، پالایشگاه ها یا پست های برق |
| فشار قوی (HV) | بیشتر از 36 هزار ولت متناوب | توزیع برق در مجتمع های صنعتی بزرگ، تاسیسات تولید برق و ماشین آلات با ظرفیت بالا |
انواع تابلو برق بر حسب نحوه نصب:
- تابلوهای دیواری (Wall Mounted) :
تابلوهای برق صنعتی دیواری به طور مستقیم بر روی دیوار یا تاسیسات صنعتی نصب می شوند. این تابلوها معمولن زمانی استفاده می شوند که فضای کافی در نظر گرفته شده است و دسترسی آسان را برای نگهداری و بهره برداری فراهم می کند. این تابلو ها در دو نوع توکار و روکار ساخته می شوند.
- تابلوهای زمینی (Floor Mounted) :
به طور مستقیم بر روی کف تاسیسات نصب می شوند و پایداری بیشتری دارند و برای پشتیبانی از تابلوهای بزرگتر نصب می شوند. این تابلوها برای قرار دادن تجهیزات الکتریکی گسترده مناسب هستند و می توانند اجزای سنگین را در خود جای دهند.
- تابلوهای یکپارچه ماشین آلات(Integrated Machinery Panels) :
برای نصب به عنوان بخشی از ماشین آلات یا تجهیزات صنعتی خاص طراحی شده اند. این پانل ها برای ادغام یکپارچه با ماشین آلات و پشتیبانی از کنترل الکتریکی و عملکرد ویژه آن به صورت اختصاصی طراحی شده اند.
- تابلوهای قابل حمل (Portable):
تابلوهای برق صنعتی قابل حمل به گونه ای طراحی شده اند که به راحتی قابل جابجایی باشند. این تابلوها امکان توزیع موقت نیرو و برآوردن نیازهای عملیاتی متغیر را فراهم می کنند.
- تابلوهای فضای باز/کابینت:
تابلوهای برق صنعتی را نیز می توان در محفظه های بیرونی یا کابینت های برق نصب کرد تا توزیع برق را در محیط های صنعتی در فضای باز فراهم کند. این محفظه ها برای مقاومت در برابر شرایط سخت محیطی و محافظت از قطعات الکتریکی طراحی شده اند.
- هر نوع روش نصب بر اساس طرح تاسیسات صنعتی، تجهیزات خاص در حال تغذیه و الزامات عملیاتی مزایای منحصر به فردی را ارائه می دهد.
انواع تابلو برق برحسب جنس بدنه:
- تابلوهای برق فولادی :
قوی و بادوام است و محافظت خوبی در برابر عناصر خارجی ایجاد می کند. برای مصارف عمومی صنعتی ایده آل است. مستعد خوردگی در مکانهای خاص می باشد.
- تابلوهای برق آلومینیومی:
به دلیل سبک بودن در مواردی که حساسیت روی وزن تابلو وجود دارد کاربرد دارد. همچنین در برابر زنگ زدگی مقاوم است. نسبت به تابلوهای استیل مقاومت کمتری داشته و در نتیجه حفاظت فیزیکی پایین تری ایجاد می کنند.
- تابلوهای برق فایبر گلس:
نارسانا بوده و زنگ نمیزند. نسبتاً گران است و استحکام کمتری نسبت به تابلوهای استیل دارد. در شرایط سخت کاربرد دارد.
- تابلوهای برق استیل ضد زنگ:
در تابلو برق استیل نیازی به رنگ آمیزی الکتروستاتیک نمی باشد زیرا بدنه تابلو برق استیل در برابر خوردگی و زنگ زدگی مقاوم هست و معمولاً در صنایع با الزامات بهداشتی سخت مانند صنایع غذایی و تأسیسات دارویی کاربرد دارد.تابلو برق استیل را می توان بارها شسته و ضدعفونی نمود. محکم و مقاوم است و حفاظت خوبی فراهم میکند.
- تابلوهای برق پلاستیکی:
این نوع تابلو برق ها از ترکیب رزین‌های ترموپلاستیک و الیاف کربن تولید می گردد. تابلو برق های پلی‌کربناتی سبک می باشد و در مقابل خوردگی مقاومت بالایی دارند، که جهت محیط های شرجی و با رطوبت بالا می توانند گزینه مناسبی اند. البته در مقابل این مزایا ، تابلو برق‌های پلی‌کربناتی در مقابل حرارت و اشعه UV بسیار آسیب پذیر می باشند. سبک وزن بوده و عایق خوب الکتریسیته می باشد. باعث افزایش ایمنی در محیط کار می‌شود. در محیط های داخلی و بیرونی که رطوبت و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی نگران کننده است کاربرد دارد. استحکام و دوام کمتری داشته و ممکن است سطح محافظت فیزیکی مشابه پانل های فلزی را ارائه ندهد.
- تابلوهای برق کامپوزیت:
ترکیبی از خواص مطلوب از مواد مختلف را فراهم می کند. تعادلی از استحکام و دوام بوده و در اغلب محیط های صنعتی قابلیت استفاده را دارد. نسل جدیدتر بدنه های تابلو برق از مواد کامپوزیت می باشد که از ترکیب الیاف شیشه و رزین پلاستیکی تولید می گردد. این تابلو برق ها در برابر حرارت، اشعه‌های UV، خوردگی و زنگ زدگی بسیار مقاوم بوده و طول عمر بالاتری دارند. همچنین این مواد عایق الکتریسته نیز می باشد که خطر اتصالی کردن و برق گرفتگی را از بین می برد.
- تابلوهای برق مسی:
تابلو برق های مسی اغلب در کاربردهایی که نیاز به رسانایی بالا و مقاومت در برابر خوردگی دارند استفاده می شوند. آنها معمولاً در سیستمهای توزیع برق، زیرساخت‌های الکتریکی برای تأسیسات صنعتی و مناطقی که ظرفیت حمل جریان بالا حیاتی است، استفاده میشوند. مس به رسانایی الکتریکی بالای خود مشهور است که آن را به گزینه ای ایده آل برای کاربردهایی تبدیل می کند که انتقال الکتریکی کارآمد ضروری است. این فلز مقاومت طبیعی در برابر خوردگی نشان می دهد، (به ویژه در مقایسه با فلزات دیگر مانند فولاد). این امر آن را به گزینه ای بادوام برای محیط های مختلف تبدیل می کند. مس بسیار انعطاف پذیر است و امکان شکل دهی و نصب آسان در سیستم های الکتریکی پیچیده را فراهم می کند. مس نسبتاً گرانتر از سایر مواد مورد استفاده برای تابلوهای برق است، که می تواند بر هزینه نصب اولیه تأثیر بگذارد. به دلیل ارزش ضایعاتی، پانل های مسی ممکن است در مکان های خاصی مورد هدف سارقان قرار گیرند که نیاز به اقدامات امنیتی بیشتری دارد. تابلوهای برق مسی در کاربردهایی که خواص منحصر به فرد آنها برای توزیع کارآمد توان و عملکرد الکتریکی قابل اعتماد ضروری است، مورد استفاده قرار می گیرند. درک نیازهای خاص برنامه و در نظر گرفتن مزایا و معایب احتمالی انتخاب تابلوهای مسی بسیار مهم است.
- تابلوهای برق گالوانیزه:
تابلوهای برق فولادی گالوانیزه به دلیل ویژگی های خاص خود به طور گسترده در محیط های مختلف صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند. این تابلوها معمولاً در محیط‌های بیرونی و صنعتی استفاده میشوند که مقاومت در برابر خوردگی یک نگرانی اصلی است. فرآیند گالوانیزاسیون شامل پوشاندن فولاد با یک لایه روی است که محافظت در برابر زنگ زدگی و خوردگی ناشی از قرار گرفتن در معرض رطوبت، مواد شیمیایی و سایر عناصر محیطی را فراهم می کند. پوشش گالوانیزه حفاظت عالی در برابر زنگ زدگی ایجاد می کند و این پانل ها را برای محیط های بیرونی و صنعتی خشن مناسب می کند. تابلوهای فولادی گالوانیزه به دوام، محافظت طولانی مدت در برابر عناصر و سایش فیزیکی شناخته شده اند. این تابلوها را میتوان در طیف گسترده ای از کاربردهای صنعتی، از سیستم های توزیع برق گرفته تا تابلوهای کنترل در تاسیسات تولیدی استفاده کرد. پانل‌های فولادی گالوانیزه نسبتن سنگین بوده و فرآیند گالوانیزاسیون نیز به هزینه کلی اضافه می کند. فولاد گالوانیزه در برابر زنگ زدگی مقاوم است، با این حال با گذشت زمان، پوشش گالوانیزه ممکن است تخریب شود و برای اطمینان از حفاظت مداوم، نیاز به تعمیر و نگهداری دارد. پانل های الکتریکی فولادی گالوانیزه به دلیل انعطاف پذیری آنها در محیط های چالش برانگیز انتخاب می شوند و آنها را به گزینه ای ایده آل برای کاربردهای بیرونی و صنعتی که حفاظت در برابر خوردگی اولویت دارد تبدیل می کند.
- تابلوهای برق ویژه (از جنس تیتانیوم، اینکونل و…) :
به منظور کابرد خاص طراحی و تولید میشوند. از معایب آن میتوان به هزینه های بالای طراحی و تولید اشاره کرد.
انواع تابلو برق از لحاظ نحوه دسترسی به تجهیزات:
- Front-Access Panels (تابلوهای برق با دسترسی از رو به رو):
سیمکشی این تابلوها و اجزای آن به نحوی می باشند که از سمت جلو قابلیت دسترسی فراهم شده است. امکان نگهداری و بازرسی راحت (بدون دسترسی به عقب تابلو) را فراهم میکند. پانل های دسترسی جلو برای شرایطی مناسب هستند که محدودیت فضا یا سایر محدودیت ها دسترسی به عقب را غیرعملی می کند.
- Rear-Access Panels (تابلوهای با دسترسی از عقب):
برخلاف پانل های دسترسی از جلو، پانل های دسترسی از عقب برای نگهداری و سرویس از سمت عقب طراحی شده اند. این طرح اغلب زمانی استفاده می شود که قسمت جلویی پانل به دلیل محدودیت فضا یا نیازهای نصب خاص غیر قابل دسترس باشد.
- Dual-Access (Front and Rear) Panels: (تابلوهای برق با دسترسی از جلو و عقب/ دسترسی دوگانه):
تابلوبرق های با دسترسی دوگانه به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از جلو و عقب قابل دسترسی باشند و انعطاف‌پذیری بیشتری را در نصب و نگهداری فراهم می کنند. این تابلوها معمولن در محیط های صنعتی استفاده می شوند که در آن هر دو طرف تابلو باید به راحتی برای نیازهای عملیاتی یا خدماتی مختلف در دسترس باشد.
- Top-Access Panels (تابلوهای برق با دسترسی از بالا):
تابلوبرق های با دسترسی از بالا معمولاً در مکان‌هایی نصب میشوند که دسترسی از بالا در آنها امکان پذیر است. این تابلوها امکان دسترسی آسان به اجزا و سیم کشی را از بالا فراهم می کند و راه حل مناسبی را برای تنظیمات صنعتی خاص ارائه می دهد.
- Modular Access Panels (تابلوهای برق دسترسی مدولار):
این نوع تابلوها دارای طراحی مدولار می باشند که امکان دسترسی به اجزاء را از چندین جهت می دهد. این تابلوها انعطاف پذیری در نصب و نگهداری را فراهم کرده و آنها را برای کاربردهای مختلف صنعتی مناسب می کنانواع تابلو برق از لحاظ عملکرد
- تابلوهای توزیع برق اصلی (Power Center) :
این پانل ها وظیفه توزیع برق از منبع اولیه به تابلوهای پایین دست در یک تاسیسات صنعتی را بر عهده دارند. آنها اغلب دارای ویژگی هایی برای حفاظت از اضافه بار، قطع کننده های مدار و اندازه گیری برای اطمینان از توزیع مطمئن و ایمن برق هستند.
- تابلوهای توزیع برق فرعی (Distribution Panel) :
این پانل ها وظیفه توزیع برق از تابلوی بالا دست به مدارها و تجهیزات مختلف در یک تاسیسات صنعتی را بر عهده دارند.
- مراکز کنترل موتور (MCC):
تابلوهای MCC برای کنترل و توزیع نیرو به موتورهای الکتریکی در محیط های صنعتی طراحی شده اند. آنها ویژگی هایی مانند حفاظت موتور، درایوهای سرعت متغیر و خطوط اتصال ارتباطی را ارائه می دهند که به کنترل و نظارت کارآمد موتور کمک می کند.
- تابلو های کنترل کننده منطقی قابل برنامه ریزی (PLC):
تابلو های PLC دارای کنترلگرهای منطقی قابل برنامه ریزی می باشند که برای اتوماسیون فرآیندها، کنترل ماشین آلات و مدیریت خطوط تولید در محیط های صنعتی استفاده می شوند. این تابلوها در دستیابی به ابزار دقیق و قابل اعتماد بر روی سیستم های پیچیده صنعتی نقش اساسی دارند.
- تابلوهای ابزار دقیق:
تابلو های ابزار دقیق برای نگهداری ابزارها و دستگاه های کنترلی که فرآیندهای صنعتی مانند دما، فشار، جریان و سطح را نظارت و تنظیم می کنند، اختصاص داده شده اند. این تابلوها اغلب حسگرها و فرستنده‌های مختلفی را برای جمع‌آوری و کنترل دقیق داده‌ها ادغام می‌کنند.
- تابلوهای اتوماسیون:
این تابلوها به اجزای اتوماسیون مانند رابط های انسان و ماشین (HMI)، ماژول های ارتباطی صنعتی و سیستم های کنترل حرکت مجهز شده اند تا فرآیند اتوماسیون و کنترل را در ماشین آلات و فرآیندهای صنعتی تسهیل کنند.
- تابلوهای تخصصی سفارشی:
بسته به نیازهای صنعتی خاص، پانل های تخصصی سفارشی ممکن است برای انجام عملکردهای منحصر به فرد، مانند یکپارچه سازی سیستم های نظارتی پیشرفته، تجهیزات تهویه برق، یا دستگاه های کنترل تخصصی متناسب با یک فرآیند صنعتی خاص، توسعه یابند.
تابلوهای برق صنعتی را میتوان به دو دسته مهم دیگر تقسیم کرد:
- تابلوهای برق صنعتی ثابت(Fixed):
این تابلوها دارای اتصالات و اجزای ثابت هستند، بنابراین پس از نصب نمی توان تغییرات زیادی در این تابلوها اعمال نمود. این تابلوها برای مواردی که بار به طور مکرر تغییر نمی کنند و نیازی به تغییرات گسترده در سیستم الکتریکی وجود ندارد مناسب هستند. تابلوهای ثابت اغلب در کاربردهای صنعتی ساده و در مقیاس کوچک که نیازهای توزیع الکتریکی تقریباً ثابت است استفاده می شود.
در ادامه بخوانید: فیوز برق چیست؟
- تابلوهای برق صنعتی کشویی: (Withdrawable)
این تابلوها دارای اجزایی هستند که به راحتی می توان آنها را خارج کرد یا بدون قطع برق در بقیه قسمت ها، آن ها را نصب کرد. تابلوهای کشویی انعطاف‌پذیری و سهولت تعمیر و نگهداری بالایی دارند. زیرا ماژول‌های جداگانه را میتوان برای بازرسی، تعمیر یا جایگزینی بدون تأثیر بر سیستم توزیع کلی برق برداشت. این تابلوها معمولاً در محیط های صنعتی بزرگتر استفاده می شوند که توزیع بارهای الکتریکی ممکن است تغییر کند و تعمیر و نگهداری منظم ضروری است.
